Ouders kunnen hun kinderen dingen leren over onderwerpen als etniciteit en discriminatie. Dit proces wordt ook wel kleurbewust opvoeden genoemd. Kleurbewust opvoeden draagt bij aan de kennis van kinderen over etniciteit en over verschillen tussen mensen. Verschillende etnische groepen pakken kleurbewust opvoeden aan op hun eigen manier. In deze blog leggen we uit hoe kleurbewust opvoeden eruit ziet in verschillende etnische groepen.
Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat vooral ouders van kleur met hun kinderen praten over etnische identiteit en diversiteit terwijl witte ouders deze onderwerpen nauwelijks bespreken. Veel ouders van kleur willen dat hun kinderen positieve opvattingen ontwikkelen over hun eigen etnische groep, ondanks de negatieve etnische stereotypen waar ze mee te maken krijgen. Kleurbewust opvoeden bestaat uit verschillende aspecten zoals culturele socialisatie, multiculturalisme, en voorbereiding op discriminatie. Culturele socialisatie verwijst naar wat ouders hun kinderen leren over de geschiedenis en cultuur van de eigen groep. Multiculturalisme in de opvoeding gaat over bewustwording van etnische diversiteit en het belang van gelijkwaardigheid. Voorbereiding op discriminatie is een manier waarop ouders hun kinderen leren omgaan met discriminatie.
Ouders benaderen kleurbewust opvoeden op verschillende manieren. Ouders kunnen bijvoorbeeld gesprekken voeren over belangrijke mensen en gebeurtenissen uit de geschiedenis van de eigen etnische groep (culturele socialisatie) of andere etnische groepen (multiculturalisme). Behalve gesprekken voeren over deze onderwerpen, kunnen ouders ook boeken voorlezen of televisiefragmenten samen met hun kinderen bekijken. Ouders van kleur die hun kinderen willen voorbereiden op discriminatie, doen dat meestal door middel van gesprekken. Deze ouders leggen bijvoorbeeld aan hun kind uit dat ze beter moeten zijn om hetzelfde resultaat te behalen of dat ze oneerlijk behandeld kunnen worden vanwege hun etnische achtergrond. Kleurbewust opvoeden kan ook subtieler gebeuren, bijvoorbeeld door voorwerpen en kleding gerelateerd aan een etnische groep, portretten van belangrijke historische figuren of nationale vlaggen in huis te hebben.
Wij hebben in drie verschillende studies onderzocht of en hoe kleurbewust opvoeden voorkomt in Nederland onder moeders van kinderen tussen de 6 en 10 jaar. Elke studie was gericht op één etnische groep.
In de eerste studie hebben 138 witte Nederlandse moeders een vragenlijst ingevuld over hoe vaak ze zich in het afgelopen jaar bezig hielden met multiculturalisme in de opvoeding. Ook hebben we geobserveerd hoe ze een platenboek met personages van verschillende etnische achtergronden en verschillende culturele festiviteiten en tradities voorlazen aan hun kind. Met deze taak hebben we gemeten hoe vaak moeders over etnische kenmerken praten met hun kinderen bij het voorlezen van het boek. De resultaten lieten zien dat de moeders in twee groepen ingedeeld kunnen worden. De ene groep moeders besteedde meer aandacht aan multiculturalisme in de opvoeding, en benoemde ook meer etnische kenmerken van personages. De andere groep moeders besteedde minder aandacht aan multiculturalisme in de opvoeding, en benoemde ook minder etnische kenmerken van personages. Deze resultaten laten dus zien dat wat moeders in de vragenlijsten vermelden ook terug te zien is in hoe moeders communiceren tijdens het voorlezen van het platenboek.
In de tweede studie hebben 66 Turks-Nederlandse moeders* vragenlijsten ingevuld over hoe vaak ze zich in het afgelopen jaar bezig hielden met culturele socialisatie en multiculturalisme in de opvoeding. Ook hebben de moeders net als in de vorige studie een platenboek voorgelezen aan hun kind. De resultaten op basis van de vragenlijsten laten zien dat culturele socialisatie en multiculturalisme in de opvoeding veel voorkomt bij Turks-Nederlandse moeders. Multiculturalisme in de opvoeding komt nog vaker voor dan culturele socialisatie. Bij het voorlezen van het platenboek beschreven deze moeders vaker de etnische kenmerken van personages van kleur dan de witte personages.
In de derde studie hebben 45 Afro-Nederlandse moeders* vragenlijsten ingevuld over hoe vaak ze zich in het afgelopen jaar bezig hielden met culturele socialisatie en voorbereiden op discriminatie. Ook hebben de moeders net als in de vorige twee studies een platenboek voorgelezen aan hun kind. Tot slot vroegen we moeders in interviews hoe ze culturele diversiteit meenemen in de opvoeding van hun kinderen. De resultaten op basis van de vragenlijsten laten zien dat culturele socialisatie en voorbereiden op discriminatie veel voorkomt. Culturele socialisatie komt in de opvoeding door Afro-Nederlandse moeders nog vaker voor dan voorbereiden op discriminatie. Net als de Turks-Nederlandse moeders, beschreven deze moeders vaker de etnische kenmerken van personages van kleur dan de witte personages. De resultaten lieten ook zien dat de moeders en hun kinderen in twee groepen ingedeeld kunnen worden. De ene groep moeders besteedde meer aandacht aan culturele socialisatie, voorbereiding op discriminatie en het benoemen van meer etnische kenmerken van de zwarte personages. De andere groep moeders besteedde minder aandacht aan culturele socialisatie, voorbereiding op discriminatie en het benoemen van minder etnische kenmerken van de zwarte personages. De kinderen van de eerste groep moeders waren positief over de eigen groep. De kinderen van de tweede groep moeders waren juist wat minder positief over de eigen groep. Daarnaast kwamen uit de interviews twee opvoedingsdoelen naar voren die moeders belangrijk vinden, namelijk trots zijn op eigen etnische achtergrond en het respecteren van andere etnische groepen en culturen.
Al deze studies samen laten zien hoe moeders uit verschillende etnische groepen hun kinderen op verschillende manieren kleurbewust opvoeden. In elke groep vonden we unieke patronen van kleurbewust opvoeden, maar het is duidelijk dat veel moeders kennis proberen over te brengen over verschillen tussen mensen. Wilt u praktische tips over kleurbewust opvoeden? Volg onze serie om meer te weten te komen!
* De artikelen over deze studies zijn nog niet openbaar beschikbaar, omdat ze nog in het publicatieproces zijn.
Deze blogpost is onderdeel van een serie waarin de resultaten van het onderzoek ‘Kinderen in de Samenleving’ van de Universiteit Leiden worden toegelicht. Deze blogpost is de derde in de serie ‘Kinderen in de multiculturele samenleving’. Klik hier voor de eerste blogpost ‘Zijn kinderen ‘kleurenblind?’. Klik hier voor de tweede blogpost ‘Etnische verschillen bespreken of het onderwerp juist vermijden?’. Klik hier voor de vierde en laatste blogpost ‘Kleur en racisme bespreekbaar maken: hoe doe je dat?’.
Het onderzoeksteam ‘Kinderen in de Samenleving’ bestaat uit prof. dr. Judi Mesman, dr. Rosanneke Emmen, dr. Ymke de Bruijn, Fadime Pektas MSc, Daudi van Veen MSc, en Yiran Yang MSc.
Deze blogpost werd geschreven door Daudi van Veen en Fadime Pektas.
